Gelijkwaardigheid… ik heb een beetje een haat-liefde verhouding met dat woord. Enerzijds betekent het heel veel voor me, ik vind gelijkwaardigheid heel belangrijk. Anderzijds is het een jeuk-woord. Wat er soms schuurt is de manier waarop anderen dit begrip interpreteren…
Onlangs las ik The Art of Gathering van Priya Parker Parker, P. (2018). The art of Gathering: How we meet and why it matters. Penguin Books.. In een van de hoofdstukken beschrijft ze hoe ze om advies gevraagd werd voor de uit de hand gelopen kwartaalvergadering in een organisatie. Deze overleggen waren uit de hand gelopen: ze liepen extreem lang uit en er werd niet besproken wat er besproken zou moeten worden. Het probleem zat hem er in - zo schrijft Priya - dat de organisatie volledig gebaseerd was op de kernwaarde ‘gelijkwaardigheid’ (1). Nu was de situatie ontstaan waarin de grote (onuitgesproken!) vraag was: Hoe spreek je als gelijken je ‘peers’ aan op hun gedrag? Wat geeft Meyra het recht om Henk er op aan te spreken dat hij veel te lang aan het woord is? Wat geeft Yvan de bevoegdheid om Anna te corrigeren als ze te ver afdwaalt van het onderwerp?
Het recht, de bevoegdheid, de autoriteit, het gezag… we kunnen nog wel even doorgaan met synoniemen, maar laten we eerlijk zijn: we hebben het hier over macht. Ik ben dan ook van mening dat je niet over gelijkwaardigheid kunt praten en nadenken als je niet over macht wilt praten. En dat is exact waar mijn jeuk zit. Soms wordt gelijkwaardigheid ingebed in zachtheid, harmonie, liefde… (yup, de hele Zonnatura reclame Alleen onze reclame bevat kunstmatige geur- kleur en smaakstoffen: Video op Youtube van deze reklame . Begrijp me niet verkeerd, niks mis met zachtheid, harmonie, liefde enzo natuurlijk, maar als je macht een naar woord vindt, dan is dat woord opzij schuiven niet de oplossing. Natuurlijk is het niet altijd leuk als iets of iemand de macht over je heeft. Dat kan onveilig of eng voelen.
Toch moeten we het hebben over macht, juist als we gelijkwaardigheid nastreven. Doe je dat niet dan wordt ook gelijkwaardigheid onveilig. Want een overleg dat extreem uitloopt omdat niemand verantwoordelijkheid neemt voor de tijdbewaking, of een vergadering die verspilde tijd was omdat er niet besproken werd wat er besproken moest worden, dat is niet tof. Zou jij het nog de moeite waard vinden daar je tijd aan te besteden? Zou jij je nog vrij voelen om je gezichtspunt in te brengen? Zou jij er nog op vertrouwen dat jouw bijdrage gewaardeerd wordt en iets toevoegt?
Vertrouwen betekent ook weten waar de macht ligt en kunnen voorzien wat de persoon met de macht gaat doen. Je bent betrouwbaar als je je verantwoordelijkheid neemt en als je doet wat je zegt. Macht op zichzelf is niet het probleem. Dat is waar voor mij sociocratie in beeld komt. “Sociocracy is a set of tools and principles that ensure shared power.” Zo opent het boek Many Voices One Song Rau, T.J. & Koch-Gonzalez, J. (2018). Many Voices one song: Shared power with sociocracy. Sociocracy For All.. Hoe doe je dat, de macht delen? Samen verantwoordelijkheid nemen? Om die vraag te beantwoorden schetsen de auteurs dat je “power’(macht, kracht…) moet zien als water. Het moet door je tuin, je organisatie, door je groep heen stromen. Het is niet goed als het op een punt verzamelt, dan heb je in het extreemste geval een dictatuur. Maar het is ook niet goed als het helemaal verdampt, dan krijg je de situatie die Priya beschrijft. Niemand heeft de macht/kracht, niemand neemt de verantwoordelijkheid. Dan ben je misschien allemaal gelijk of gelijkwaardig, maar je bent ook slagkracht kwijt. Je tuin verdort.
Het is dus net als met neutraliteit. Een goede gespreksleider weet: Je bent nooit neutraal, je kunt pas onpartijdig zijn als je je eigen gezichtspunt onderkent. Datzelfde geldt wat mij betreft voor gelijkwaardigheid. Er is pas gelijkwaardigheid als je erkent dat er macht is. Dat jij macht hebt! De macht om iets te doen, of juist niet. De macht om iets te zeggen, of juist niet. De macht om te luisteren, of juist niet… Pas als je in beeld hebt dat er macht is en waar de macht op een bepaald moment in een bepaalde situatie ligt, pas dan kan de macht gaan stromen. Gelijkwaardigheid betekent dan voor mij ook: gedeelde macht, kracht die stroomt.
